Marketingda ko‘plab ko‘rsatkichlar mavjud, ammo asosiylaridan biri CAC (Customer Acquisition Cost) yoki mijozni jalb qilish xarajatlaridir. U reklama o‘zini oqlashini va marketing foyda keltirishini tushunishga yordam beradi. Ushbu maqolada CACni qanday to‘g‘ri hisoblash, uning CPAdan farqi va nima uchun uni LTV bilan taqqoslash muhimligini tushuntiramiz. Bundan tashqari, Meraki agentligi buni qanday amalga oshirishini real misollarda ko‘rsatamiz.
CAC o‘zi nima
CAC (Customer Acquisition Cost) - bu bitta yangi mijozni jalb qilish uchun barcha xarajatlar yig‘indisi. Oddiy formula:
CAC = Marketing xarajatlari / Yangi mijozlar soni.
Bu ko‘rsatkich asosiy savolga javob beradi: bitta xaridorni olib kelish qancha turadi?
Muhim: CACni biznesning barcha xarajatlari bo‘yicha ham, alohida kanallar bo‘yicha ham (masalan, ijtimoiy tarmoqlarda targeting yoki kontekstli reklama) hisoblash mumkin. Bu tahlilda moslashuvchanlik beradi va aniqroq qarorlar qabul qilishga yordam beradi.
CAC = Marketing xarajatlari / Yangi mijozlar soni.
Bu ko‘rsatkich asosiy savolga javob beradi: bitta xaridorni olib kelish qancha turadi?
Muhim: CACni biznesning barcha xarajatlari bo‘yicha ham, alohida kanallar bo‘yicha ham (masalan, ijtimoiy tarmoqlarda targeting yoki kontekstli reklama) hisoblash mumkin. Bu tahlilda moslashuvchanlik beradi va aniqroq qarorlar qabul qilishga yordam beradi.
CACni hisoblashda turli yondashuvlar
1. Alohida kanal bo‘yicha
Formulasi:
Kanaldagi reklama xarajatlari / Kanaldagi mijozlar soni
Misol: "Facebook"dagi kampaniya 570 000 so‘mga tushdi va 289 mijozni jalb qildi.
CAC = 570 000 / 289 = 1 972,32 so‘m
2. Barcha reklama kanallarida
Formulasi:
(reklama xarajatlari summasi) / (jami mijozlar soni)
Aytaylik, 409 ta mijoz kelgan Google Ads xizmatiga qo‘shimcha 1 780 000 so‘m sarflangan.
Umumiy CAC = (570 000 + 1 780 000) / (289 + 409) = 3 366,73 so‘m
3. Barcha marketing xarajatlarini hisobga olgan holda
Bu yerda reklamaga marketologlar, dizaynerlar, savdo menejerlarining maoshlari, CRM xarajatlari va boshqa vositalar qo‘shiladi.
Formulasi:
(Barcha bevosita va bilvosita marketing xarajatlari) / (Yangi mijozlar soni)
Ammo bir nozik jihat bor: xodimlarning qaysi vazifalari aynan jalb qilishga ta’sir qilganini har doim ham aniq ajratib bo‘lmaydi. Shu sababli, to‘g‘ri hisobga olish uchun vazifalar bo‘yicha alohida KPI chiqarish yoki mehnat xarajatlarini qayd etish tavsiya etiladi.
Formulasi:
Kanaldagi reklama xarajatlari / Kanaldagi mijozlar soni
Misol: "Facebook"dagi kampaniya 570 000 so‘mga tushdi va 289 mijozni jalb qildi.
CAC = 570 000 / 289 = 1 972,32 so‘m
2. Barcha reklama kanallarida
Formulasi:
(reklama xarajatlari summasi) / (jami mijozlar soni)
Aytaylik, 409 ta mijoz kelgan Google Ads xizmatiga qo‘shimcha 1 780 000 so‘m sarflangan.
Umumiy CAC = (570 000 + 1 780 000) / (289 + 409) = 3 366,73 so‘m
3. Barcha marketing xarajatlarini hisobga olgan holda
Bu yerda reklamaga marketologlar, dizaynerlar, savdo menejerlarining maoshlari, CRM xarajatlari va boshqa vositalar qo‘shiladi.
Formulasi:
(Barcha bevosita va bilvosita marketing xarajatlari) / (Yangi mijozlar soni)
Ammo bir nozik jihat bor: xodimlarning qaysi vazifalari aynan jalb qilishga ta’sir qilganini har doim ham aniq ajratib bo‘lmaydi. Shu sababli, to‘g‘ri hisobga olish uchun vazifalar bo‘yicha alohida KPI chiqarish yoki mehnat xarajatlarini qayd etish tavsiya etiladi.
Loyihada CAC qanday deb hisoblaymiz
Loyihada (maxfiylik sababli brend nomini aytmaymiz) biz CAC hisob-kitobiga qat’iy va tizimli yondashamiz. Biz xarajatlarni quyidagi yo‘nalishlar bo‘yicha taqsimlaymiz: reklama, ishlab chiqarish, dizayn, loyiha boshqaruvi, tahlil. Bu nafaqat summani, balki xarajatlar tarkibini ham ko‘rish imkonini beradi.
Haqiqiy holatdan misol
Ko‘chmas mulk sohasidagi mijoz uchun bir oy ichida biz quyidagilarni sarfladik:
- 950 000 so‘m - maqsadli reklama (Meta Ads, Google Ads)
- 400 000 so‘m - videokreativlarni suratga olish va montaj qilish
- 250 000 so‘m - loyihani qo‘llab-quvvatlash (jumladan, tahlil, hisobot, lending bilan ishlash)
- Qabul qilindi: 310 ta lid, ulardan 62 tasi xaridni amalga oshirdi (shartnoma imzoladi)
CAC = (950 000 + 400 000 + 250 000) / 62 = 2 5806,45 so‘m
Shundan so‘ng biz CACni LTV va shartnoma narxlari bilan taqqosladik. Mijozning o‘rtacha cheki - 230 000 so‘m, LTV (bu loyihada xarid bir martalik) = 230 000 - tannarx - CAC ≈ 150 000 so‘m. Shunday qilib, o‘zini qoplash = LTV / CAC ≈ 5,8 - ajoyib samaradorlik.
CAC CPA dan qanday farq qiladi
Ko‘pchilik CACni CPA (Cost Per Action) bilan adashtiradi. Bular har xil narsalar:
- CPA - bu har qanday harakatning narxi (masalan, veb-saytdagi arizalar).
- CAC - bu to‘lovni amalga oshirgan yoki maqsadli konvertatsiyani amalga oshirgan mijozning qiymati.
Misol: agar siz 100 ta ilovani o‘rnatish uchun 1 000 000 so‘m to‘lagan bo‘lsangiz, u holda CPA = 10 000 so‘m. Ammo bu 100 ta qurilmadan faqat 10 kishi obuna sotib oldi - CAC = 100 000 so‘m.
CAC qachon va nima uchun hisoblanadi
- Marketingning qoplanishini baholash uchun
- Turli kanallar samaradorligini taqqoslash uchun
- Budjetni optimallash va samarasiz vositalarni faolsizlantirish uchun
- Strategik rejalashtirish va o‘sishni modellashtirish uchun
Muntazam CAC hisob-kitobi marketolog va biznesga ko‘r-ko‘rona o‘q uzmasdan, ma’lumotlarga asoslanib qaror qabul qilish imkonini beradi.
Qaysi CAC normal hisoblanadi?
Samaradorlikni LTV - mijozning umrbod qiymati bilan bog‘liqlik orqali baholash mumkin.
LTV / CAC:
- 1 dan kam - zarar
- ≈1 - nolga
- 2-3 - joiz
- 3 - a’lo (lekin savdo nuqtasi va modeliga bog‘liq)
Muhim: agar sizda obuna, xizmat yoki takroriy xaridlar bo‘lsa, mijoz birinchi bitimda emas, balki boshqa bitimda o‘zini oqlashi mumkin. Bunday holda, yuqori CAC uzoq muddatli foyda bilan oqlanadi.
Xulosa
- CAC - marketingdagi asosiy ko‘rsatkich bo‘lib, bitta mijozga qancha sarflayotganingizni ko‘rsatadi
- Uni turlicha hisoblash mumkin - bu tahlilning maqsadi va chuqurligiga bog‘liq.
- Asosiysi - CACni LTV bilan taqqoslash va kanallarni optimallashtirish
Meraki agentligida biz zanjirning barcha bo‘g‘inlarini hisobga olgan holda CAC ni hisoblaymiz va har bir so‘m maksimal natija keltirishi uchun savdo voronkasini muntazam ravishda optimallashtirib boramiz